انواع بافت های گلیمی در ایران

گلیم فرش یکی ازهزاران صنایع دستی در ایران میباشد و از قدیم در ایران رواج داشته است. گلیم بافی بیشتر هنر دست عشایر و کوچ نشینان میباشد. در گذشته های دور نقشه های گلیم معمولا ذهنی ترسیم میشده و جالب این که هر منطقه نقشه خاص خود را داشته است. این نقوش معمولا باورها و فرهنگ های بومی آن منطقه میباشد. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله نقش باورها و فرهنگ بومی در نگاره های فرش گلیم رجوع کنید. تاریخچه گلیم و نحوه بافت گلیم بسیار طولانیست و در این مجال نمیگنجد.

ما در این مقاله قصد داریم در مورد انواع بافت های گلیمی در ایران به صورت مختصر توضیحی ارائه دهیم تا شما خواننده عزیز بیشتر با این هنر زیبا آشنا شوید. 

انواع بافت های گليمی:

1- شيريكی پيچ (شيركی پيچ):

این نوع گلیم بیشتر در مناطق روستایی و عشایر کرمان و سیرجان یافت میشود. دلیل این نامگذاری به علت تابیدن خامه رنگی به دور نخ های تار یا چله است. در میان عشایر به آن گلیم پیج هم میگویند. ظاهر شیرکی پیچ مانند قالی میباشد و همانند قالی با گره بافته میشود. نقش های این گلیم معمولا عبارتند از: گل شاه عباسی، گل کرمانی، قارا، جفت گل و نقوش هندسی مباشد. رنگ های متنوعی در بافت این نوع گلیم استفاده شده است که میتوان از رنگ قرمز لاکی، آبی، زرد، نارنجی و... نام برد. البته نا گفته نماند که تمام این رنگ ها از گیاهان و حیوانات استخراج شده است و هیچ مواد شیمیایی  در آن به کار نرفته است.

2- وَرنی:

این گلیم همانند فرش میباشد. محل اصلی تولید ورنی قره باغ است. بافت این گلیم توسط زنان عشایر ابتدا در ارسباران، و بعد دیگر مناطق مانند دشت مغان و مشکین شهر رواج پیدا کرد. نقوش گلیم وَرنی معمولا ذهنی است و نشانگر محیط زیست و طبیعت میباشد. بافت این گلیم به دو صورت انجام میشود نقشه عمده گلیم وَرنی معمولا از حیوانات منطقه تاثیر گرفته است. مانند: گوزن، ببر، شتر،عقاب، گوسفند، طاووس، بوقلمون و..... رنگ های استفاده شده در گلیم وَرنی، لاکی، سورمه ای، کرم، سفید، پیازی و آبی روشن میباشد. استفاده هایی که از گلیم ورنی میشود شامل: خورجین، رختخواب پیچ  و زیرانداز میباشد.

3- گليمچه:

گلیمچه نوعی دیگری از گلیم است که در بیجار و روستاهای اطراف سنندج بافته میشود. تفاوت گلیمچه با گلیم، کوچک بودن آن است و همچین نقش های آن متنوع تر از گلیم میباشد. گلیمچه هنر دست هنرمندان مازندرانی است. گلیمچه متکازین معروفترین نوع گلیمچه است. در گذشته برای بافت گلیمچه از پشم استفاده میشده است.

4- زيلو:

نوعی از زیرانداز و کفپوش است. شبیه گلیم میباشد با این تفاوت که گلیم از پشم بافته شده ولی زیلو از نخ پنبه. خنکی پنبه باعث شده است که بیشترین استفاده از این نوع زیرانداز برای مناطق کویری باشد. زیلو در واقع هنر دست مردم میبد یزد میباشد. قدیمیترین زیلو درایران حدود ششصد سال قدمت دارد و اکنون این زیلو در مسجد جامع میبد قرار دارد. تنها دو رنگ در زیلو استفاده میشود. رنگ های تشکیل شده در زیلو، آبی، قرمز و قهوه ای میباشد، که تمامی این رنگ ها، گیاهی و طبیعی است. این رنگ ها در مقابل آفتاب کویر مقاومت بالایی دارند. برخی نقوش زیلو عبارتند از: بافتوک، بندوگل، محرابی، گل و مهر و ... . 

5- پِلاس يا پالاس:

نوعی از زیرانداز است که شباهت به گلیم دارد. پِلاس از موی بز بافته شده است.  ظاهر آن شبیه به گلیم درشت بافت، میباشد. معروفترین پلاس درترکمن صحرا بافته میشود. از پلاس به عنوان زیرانداز استفاده میشود زیرا رطوبت را از کف زمین به بالا منتقل نمیکند. در بعضی مناطق از پلاس به عنوان سجاده و سفره پیش پای عروس نیز استفاده میکنند. نقوش مورد استفاده در پلاس معمولا نقوش گل یابدی، قصر بستانی، چوچه بورن و ... میباشد. پِلاس از تنوع رنگی بالایی برخوردار است.

6- مَسنَد:

نوعی از گلیم دو رو میباشد ولی ابعاد آن نسبت به گلیم کوچکتر است. محل بافت مسند در شهرستان نمین اردبیل و روستاهای اطراف آن نظیر عنبران علیا، عنبران سفلی، مین‌آباد، کلش و...  میباشد. قدمت بافت مَسنَد به 50 سال میرسد. دلیل نامیدن آن به مسند این است که در ایام قدیم آن را در بالای خانه و محل مهمان نشین پهن میکردند. نوع نخ به کار رفته شده در مسند از نخ پنبه یا نخ پشمی است. تعداد معدودی از بافندگان هستند که از نخ دستریسی استفاده میکنند که این نوع نخ ها کیفیت بالایی دارند و با رنگ های جوهری رنگ رزی میشود. نقوش استفاده شده در مسند عمدتا طرح های محلی بوده که از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار است.