آیا گلیم ماشینی رقیب گلیم دستباف است؟

آیا تولیدات صنعت فرش ماشینی مانند گلیم ماشینی، باعث لطمه زدن به صنعت فرش دستباف ایران، از جمله گلیم دستباف می شود؟ اگر پاسختان مثبت است دلیل ان چیست؟ و اگر جوابتان منفی است، چه چیزهایی سبب می شود که این دو حوزه به راحتی در کنار هم کار کرده و برای هم مشکلی ایجاد نکنند.

در طول تاریخ زندگی بشر، پیشرفت امری غیر قابل اجتناب بوده است و اگر چه تنوع طلبی و استقبال از تنوع برای مصرف کنندگان خوشایند بوده است، اما این تغییرات به این مقدار برای تولیدکنندگان راحت نمی باشد و هم چنین قبول کردن این نکته که فروش منسوجات ماشینی، از نوع دستباف آن بیشتر است، برای فعالان در عرصه دستباف سخت است.به طور مثال به این دلیل که قیمت گلیم ماشینی و به طور کلی فرش ماشینی، بسیار مناسب می باشد در نتیجه فروش این دسته، امروزه در بین اقشار مختلف جامعه بسیار بیشتر شده است که در ادامه به بررسی عوامل آن می پردازیم.

مقاله مرتبط: تفاوت فرش و فرش گلیم دستباف 

انسان به طور کلی و به طور طبیعی با تغییرات و پدیده های تازه مقابله می کند. و البته مدت زمانی طول می کشد تا بتواند در خلل تغییر راه خود را بیابد و خود را با ان وفق دهد .هرچند به همگان ثابت شده است که نمی توان در مقابل تغییرات ایستادگی و مقاومت کرد، اما باز افراد در ابتدا سعی می کنند که برای عقب نماندن از عرصه ی رقابت به صورت سنتی، با تخریب و بد جلوه دادن تکنولوژی جدید، جایگاه خود را در عرصه رقابت حفظ کنند در صورتی که این تلاش هرگز نمی تواند به ما کمک چندانی کند و بشر نمی تواند در مقابل چیزهای تازه از خود مقاومت نشان دهد و ضرر نکند.

در اینجا در زمینه رقابت گلیم دستباف و ماشینی و به طور کلی فرش دستباف و فرش ماشینی صحبت می کنیم.

تکنولوژی منسوجات ماشینی

امروزه به لطف تکنولوژی و تولید راحت تر صنایع و قیمت مناسب تر آن در مقایسه با کارهای دست بافت، قدرت خرید مردم بالا رفته است. در نتیجه می توان گفت که تکنولوژی تولید را زیاد کرده است، قدرت مردم را بالا برده و هم چنین به دلیل سهولت در ساخت، تولید زیاد گشته و در مقایسه با زمان های گذشته همه چیز فرق کرده است. منظور این است که اگر در زمان های گذشته کالایی در پروسه ای طولانی مدت تولید می گشت و فقط عده ی اندکی از اقشار جامعه توان تهیه آن را داشتند امروزه به اقتضای زمان و ماشینی شدن زندگی ها، همه  افراد به تکنولوژی نیاز دارند و دوست دارند که تمام وسایل راحتی شان با قیمت مناسب تر و متناسب با توان خریدشان در اختیارشان باشد و بتوانند نیازشان را در اسرع وقت با محصولاتی برطرف کنند که دارای کیفیت بوده و در مدل های متنوع با رده های قیمت متفاوت ارائه شده و در دسترس شان قرار بگیرد.

فرش دستباف و فرش ماشینی

وقتی فرش های دستباف را مشاهده می کنیم و یا می شنویم که افراد از ملل مختلف به دنبال فرش ایرانی هنر دست ایرانیان هستند، احساس غرور می کنیم. اما میدانیم که امروزه حال این صنعت یعنی فروش فرش دستباف، خوب نیست و علی رغم کیفیت بالای ان در دنیا، آن طور که باید، زمینه برای صادرات و فروش این فرش مهیا نیست. اما علت چیست؟ هر کسی علتش را چیزی میداند و عده ای عقیده دارند که فرش ماشینی و تولید روز افزون ان است که باعث شده است، این هنر به حاشیه رانده شود و فقط سهم کمی از بازار را داشته باشد.

علت رکود فرش دستباف فرش ماشینی

هرگز و هیچ گاه نمی تواند رقیب فرش دستباف کشور محسوب شود زیرا این دو کاملا در دو خط متفاوت، از هم قرار دارند و هیچ گونه ارتباطی با هم ندارند که بخواهند عرصه را به هم تنگ کنند. فرش ماشینی به دلیل استفاده از الیاف مصنوعی و ماشینی الات، به تعداد بالا و سریع بافته می شود و فرش دستباف با الیاف طبیعی و ارزشمند به وسیله ی دست هنرمندان این مرز و بوم بافته می شود.

فرش دستباف در هر دوره از ارزش مالی بالایی برخوردار است، زیرا یک اثر هنری و ماندگار است و هر کسی قادر به پرداخت یک اثر هنری بی نظیر و ارزشمند نیست. حضور فرش ماشینی در این مواقع، تکمیل کننده و کارساز است و در مقاطع مختلف سبب افزایش صادرات فرش دستباف و ورود ارز به کشور شده است. فرش ماشینی باعث شده است که نیاز داخل کشور به فرش و انواع آن تامین گردد و حتی با صادرات به سایر کشورهای جهان، به عنوان یک صنعت ارز آور بشمار آید که باعث می شود کسانی که توان خرید فرش دستباف را ندارند به راحتی هر تعداد فرش که نیاز دارند را در متراژهای متفاوت و در چشم نوازترین طرح ها و رنگ ها تهیه کنند.

از طرف دیگر اگر توان تولید فرش ماشینی در کشور نبود، تهیه نیاز مردم به فرش نیز باید در لیست واردات به کشور قرار می گرفت و ایران مجبور بود بار سنگین واردات فرش ماشینی از کشورهایی چون بلژیک و ترکیه را هم متحمل شود و با یک محاسبه سر انگشتی، سالانه حدود 300 میلیون دلار ارز از مملکت خارج می شد.

مشکلات فرش دستباف

موارد بالا ذکر شد تا مشخص گردد ظهور یک تکنولوژی علت رکود بازار فرش دستباف نیست بلکه مواردی دیگر وجود دارند، که تا این موارد حل نشود اگر فرش ماشینی هم در کشور ایران وجود نداشته باشد، مشکل فرش دستباف و فروش ان حل نخواهد شد. 

• نبود مواد اولیه مطلوب، ارزان و در دسترس
• مشکلات موجود در بخش رنگ و رنگرزی
• دخالت سازمان های دولتی در امر فروش
• وجود رقبایی مثل کشور هند و پاکستان با مواد اولیه ارزان و نیروی بافنده ارزان تر از ایران
• عدم حمایت از نوغانداران
• استفاده از پشم های دباغی شده
• عدم حمایت، رسیدگی و پشتیبانی از نیروی بافنده و آینده نامعلوم آن ها، که با انصراف ان ها از این حوزه یک زنگ خطر در این هنر به گوش می رسد.

اما با همه ی این مشکلات، خیلی شیرین است که استقبال از فرش ایرانی در نمایشگاه ها صورت می گیرد و نشان می دهد که فرش ایرانی همیشه زنده است هم چنین افراد تفاوت بین فرش اعلی، با کیفیت و اصیل را از غیر آن تشخیص می دهند. مشکلات فرش دستباف کاملا واضح است و این مشکلات است که عامل اصلی در رکود فرش های دستباف ایران هستند نه فرش ماشینی !!!

ایا فرش ماشینی تهدید است؟

عده ای هستند که فکر می کنند راه اندازی کارخانجات متعدد فرش ماشینی در ایران باعث وارد آمدن ضرر به صنعت فرش دستباف کشور شده است. غافل از اینکه ضربه اصلی از جانب رقابت کشورهایی مثل نپال و چین با فرش دستباف ایران به این صنعت زده می شود.

در برهه ای از زمان شایعه شد که الیاف اکریلیک فرش ماشینی سرطان زاست و عده ای هم اعتراض شدید کردند که نباید تبلیغات فرش ماشینی در تلویزیون پخش گردد و همچنین گفته میشد که فرش ماشینی ایران تنها به کشورهای اسیای میانه و افغانستان و عراق صادر می شود در صورتی که بزرگترین مشتریان فرش ماشینی ایران کشورهایی همچون: المان، ژاپن، عربستان، یونان و اسپانیا هستند ضمن اینکه مقدار کمتری به کانادا، امریکا و روسیه نیز صادر می شوند.

مزایای فرش ماشینی

از مزایای فرش ماشینی این است که با سرعت بیشتری طراحی و بافته می شود، هزینه ی کمتری هم دارد و در عین حال طرح های مدرن را هم به بازار عرضه می کند. تولید شکل های غیر متعارف دایره ای شکل هم یکی از زمینه های بافت فرش ماشینی است که در بازار موجود می باشد .با توجه به محبوبیتی که فرش دستباف در بین مردم دنیا دارد، هیچ گاه هیچ قدرتی نمی تواند این هنر را از عرصه وجود حذف کند، اگر محصولی جدید هم مثل فرش ماشینی به صورت انبوه تولید شود نیز، نمی تواند مثل رقیب عمل کند.بلکه سلایق مختلف در دنیای امروز چنین ایجاب می کند که نواوری هایی از این قبیل هم وجود داشته باشد.